Figurat stilistike, ose figurat letrare, janë figura të cilat i japin shkrimit një efekt stilistik. Më poshtë keni një listë të gjërë të figurave stilistike si edhe shpjegimin e tyre respektiv.
Figurat Stilistike:
- Personifikimi – eshte ajo figure letrare stilistike me anen e se ciles sendit ose kafshes i vishen tiparet e njeriut, gjera pa shpirt shpirtezohen, gjerat pa ndergjegje ndjejne, mendojne dhe kryejne veprime njerezore. Personifikimi i te vdekurit quhet prozopope. P.sh: “C’ke flamur qe s’valon, Jam semure e po renkoj….”
- Paralelizmi figurativ – eshte pranevenja paralelisht e nje dukurie te natyres me nje gjendje shpirterore ose veprimi njerezor, me qellim qe tetheksohen e te shprehen gjallerosht vecprite e jetes se njeriut.
- Krahasimi – eshte te pershkruarit, te karakterizuarit dhe te vleresuarit e nje sendi, frymori a dukurie me anen e nje sendi, frymori a dukurie tjeter me te njohur, me te cilen ka lidhje ngjashmerie.
- Simboli – eshte ajo figure stilistike, qe tregon nje send e cili te kujton nje send tjeter, qe ka nje fare ngjashmerie.
- Alegoria – eshte ajo figure stilistike me ane te se ciles theksohet nje mendim qe nuk eshte shprehur drejt per drejte por duhet nenkuptohet.
- Hiperbola – te zmadhuarit os te zvogeluarit se tepermi te cilesive dhe te veprimeve e njerezve ose te dukurive te natyres per te nxjerre ne pah nje ide, nje mendim, nje cilesi, si dhe per te shprehur me me force qendrimin emocional ndaj jetes qe pasqyrohet.
- Litoda – E kunderta e hiperboles. Zvogelim teper dukurine, tiparin, veprimin apo ngjarjen. Funksioni eshte ne varesi te kontekstit. Tek Naim Frasheri p.sh tregon modesti. – P.sh: “Pune pune nate e dite, qe te shohim pakez drite”.
- Similituda – Krahasim i zgjatur i cili e ben akoma me te plote perfytyrimin. Mund te jete nje fjali teper e gjate ose disa fjali. – P.sh: “Anjehere nuk kisha pare male te tilla. Ato i ngjanin nje ankthi te rende, qe te shtyp e te shtyp vazhdimisht e nuk te le te zgjohesh.”
- Shpirtezimi – I jep shpirt dickaje. Ka funksion te njejte me personifikimin. Pra e ben me konkrete ate qe shpirtezohet. – P.sh: “Edhe muri degjon”
- Reticensa eshte perdorimi i tre pikave. Funksioni i saj eshte te vere ne mendime lexuesin, apo te theksoje dicka. (ne varesi te kontekstit)
Tropet
- Metafora – eshte nje fjale a nje shprehje e figureshme ecila percjell vecorite e ngjashme te nje sendi, frymori a dukurie mbi sendin, frymorin a dukurine qe emerton.
- Metonimia – eshte ai lloj tropi me anen e te cilit emri i nje sendi, frymori, dukurie perdoret per te emertuar nje send, frymor a dukuri tjeter, kur ndermjet tyre ka nje lidhje varsie.
- Sinekdoda – nje lloj tropi ne themel te se ciles qendron lidhja sasiore (pjesa per te teren dhe anasjelltas, njesi per shumsin)
- Ironia – eshte pohimi i dickaje per te nenkuptuar te kunderten e saj, thenja me seriozitet per te nenkuptuar talljen, perqeshjen, shprehja e dashurise per te nenkuptuar urrejtjen.
- Satira – Nje shkalle me lart se ironia. Ajo denoncon dhe demaskon.
- Sarkazma – Shkalla me e larte. Denoncon, demaskon dhe godet, por ben edhe pergjithesime.
- Epiteti – fjalet qe sherbejne per te cilesuar e karakterizuar sende, frymore, dukuri she qe kane kuptim te figurshem.
- Onomatopeja – Eshte figure stilistike e perseritjes. Ajo ka ne baze imitimin e zhurmave dhe te zerave te natyres, qenieve te gjalla etj. Funksioni i saj eshte qe te permiresoje tablone tek lexuesi dhe ai ta perfytyroje me mire ate qe ndodh. – P.sh: “Nen kerkellime zinxhiresh”
Figurat e sintakses poetike
- Inversioni – zhvendosja e fjales.
- Perseritja – perseritja e se njejtes fjale disa here ne nje varg. P.sh: “Jake, jake o drite” (eja, eja drite)
- Anafora – perseritja e se njejtes fjale ne fillim e disa vargjeve. P.sh: “Dritez e jetes, dhe e motit, dhe se vertetes, dhe gaz i Zotit”.
- Epifora – perseritja e se njejtes fjale ne fund te disa vargjeve.
- Enumeracioni – numerimi i disa dukurive, fjaleve njera pas tjeteres. P.sh: “Cuka, kodra, brinja, gerxhe dhe pyje te gjelberuar”. Prej tij lind edhe shkallezimi, kur perseritja shoqerohet me emocion ngjites pse zbrites. P.sh: “O malet e Shqiperise e ju o lisat e gjate, fushat e gjera me lule….” – Ketu kemi shkallezim zbrites pasi nga malet kalojme tek lisat, fushat, bregoret etj.
- Antiteza – venia balle per balle e dy cilesive, dy portreteve, dy tablove, dy ideve, dy forcave shoqerore te kunderta per te theksuar e vlersuar ato per ta bere sa me shprehes dhe emocional rrefimin poetik.
Figura te intonacionit poetik.
- Thirrori – Shpreh ndenja te caktuara duke ju drejtuar drejtperdrejt dickaje apo dikujt. – P.sh: “O vellezer Shqiptare”.
- Pyetja retorike – eshte nje nderhyrje emocionale ne formen e nje pyetje qe nuk kerkon pergjigje. P.sh Naim Frasheri thote: “Pse s’vjen o dite e mire? Pse valle nuk vjen? Gjer kur ne erresire?”
- Pasthirrma – vecimi i nje dickaje per ta theksuar me teper, duke shprehur ne kete rast nje nderhyrje emocionale ne formen e nje thirrori.
- Apostrofi – eshte nderhyrje emocionale me anen e se cilese therresim prane gjerat e largeta ose te aferta, te gjalla ose te vdekura, qe ti bejme te pranishme, konkrete dhe qe te ndikojme keshtu ne ndjenjat dhe emocionet e te tjereve.
Figura te fjalorit poetik
- Sinonimet – fjalet me kuptim te afert
- Antonimet – fjale me kuptim te kundert
- Homonimet – fjalet e njejta, por me kuptim te ndryshem
- Arkaizmat – fjalet e vjeteruara, te dala jashte perdorimit
- Neologjizmat – fjale te reja, qe krijohen per te pasuruar gjuhen dhe per ta pastruar ate nga fjalet e huaja.
- Krahinorizmat – fjale karakteristike per nje krahine te caktuar.
- Brabarizmat – fjalet e huaja qe kane hyre ne gjuhen shqipe ne periusha te ndryshme, nen presjonin e pushtimeve dhe kultures se pushtuesve.
Figura tingellore
- Aliteracionet – perseritja e zanorevene te njejtin varg.
- Asonanca – perseritja e bashktingellore ne te njejtin varg.
- Kosonance – togje bashketingelloresh, te perseritura ne vargje dhe strofa.
Rrokja e theksuar ne fund te vargut shton dhe nje rrokje shtese. Pra nese vargu na del me 6 rrokje, por eshte i theksuar ne rrokjen e fundit, ne e quajme 7. Vargu i shkurter i kombinuar me vargun e gjate, shton ritmin, tregon padurim, konstaton veprimin etj. (ne varesi te kontekstit). Numrat popullore ose supersticioze jane numrat 3, 7, 9, 12. Mund te quhet dhe numri 10. Nese shohim keto numra, atehere kemi simbolike popullore. Fjalite e shkurtra pyetese tek teksti dramatik (njera pas tjetres) tregojne per tronditje te thelle dhe ankth. P.sh: “Kur? Si? Pse?” etj. Nëse dëshironi të parapërgatiteni për provimin e gjuhës shqipe dhe letërsisë, klikoni këtu.